Tiêu Chảy Sau Khi Uống Sữa - Hay Lactose Intolerance
Người viết: Bác sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn, Pharm.D.
Có thể, đây là bài viết mà tôi đã loay hoay mãi mới kiếm ra cách dịch từ Lactose Intolerance, trông thì đơn giản nhưng rất khó diễn tả cho đúng nghĩa. Lactose intolerance xin được tạm dịch là cơ thể không hợp với Lactose, vì thế khi uống sữa vào thì bị tiêu chảy, đau bụng. Vậy, không hợp với Lactose là gì? Lactose là gì?
Lactose là một dạng đường (sugar) có trong sữa động vật. Lactose khi vào đến ruột sẽ chia ra thành đường glucose và galactose nhờ vào một diếu tố có tên là Lactase (tên khoa học là Beta-D-galactosidase hay Lactase-phlorizin hydrolase), diếu tố này thường có tại thành của ruột non. Vì thế, không hợp với Lactose (Lactose intolerance) thật ra trong cơ thể chúng ta thiếu diếu tố Lactase để biến hóa Lactose thành ra hai loại đường như đã trình bày trên. Ðã có nhiều người lầm tưởng Latose intolerance là bị dị ứng với sữa (milk allergy), đây là một sai lầm rất lớn vì khi bị dị ứng với đồ ăn, sữa hay bất cứ một loại thuốc nào, hệ miễn nhiễm trong cơ thể chúng ta sẽ bài xích gây ra những phản ứng có thể nguy hiểm vơí tính mạng cho dù chỉ dùng một chút sữa, đồ ăn hay một loại thuốc nào đó.
Ngược lại, Lactose intolerance, không có liên quan gì đến hệ miễn nhiễm của chúng ta, chỉ vì cơ thể chúng ta thiếu Lactase để tiêu hóa Lactose vì thế Lactose sẽ bị tống ra ngoài với dạng tiêu chảy.
Sự thiếu hụt lactase (lactase deficiency):
Trong các loại động vật có vú, lượng Lactase sẽ giảm dần sau thời thơ ấu, chỉ có con người lượng Lactase vẫn giữ nguyên trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, với những người không hợp với Lactose (Latose intolerance) thì lượng Lactase có thể giảm từ lúc 2 tuổi, hay cũng có những người giảm lượng Lactase ở bất cứ lứa tuổi nào.Lượng Lactase thuyên giảm trong một thời gian bao lâu tùy thuộc vào yếu tố di truyền. Và cũng có người bị thuyên giảm lượng Lactase do những bịnh tật hay những cuộc giải phẫu hoặc những thuốc men gây nên như giải phẫu ruột non (small bowel resection), những người bị nhiễm HIV, những người sử dụng thuốc Neomycin, Tetracycline, Kanamycin, Methotrexate, Colchicine trong một thời gian dài hay những người nghiện rượu, cũng có khi do những cơn đi tiêu chảy cấp tính do nhiễm trùng. Tuy nhiên, lượng Lactase có thể trở lại bình thường sau một thời gian nếu ngưng sử dụng các thuốc kể trên, hay những cơn tiêu chảy nhiễm trùng được chữa trị đúng mức.
Những con số thống kê:
Theo thống kê, có khoảng 25% người Mỹ bị chứng không hợp với Lactose (Lactose intolerance) hay có khoảng 7.5 triệu người dân Mỹ bị chứng này, và có khoảng 75% người trên toàn thế giới bị chứng này. Trong đó, có khoảng 15% người da trắng, 45% người Eskimo, 81% người da đen, và 100% người Á Ðông. Và trong số này, có 46% người mắc chứng này từ 50 tuổi trở lên, trong khi chỉ có 25% người ở dưới 50 tuổi. Người ta cũng nhận thấy không có sự khác biệt về giới tính của chứng này, và nếu bố mẹ đều bị chứng này, thì chắc chắc con cái sẽ bị.
Những triệu chứng của chứng không hợp Lactose:
Những triệu chứng của chứng không hợp Lactose được gây ra bởi hai nguyên nhân:
1. Những Lactose không được tiêu hóa sẽ biến thành một dạng thuốc sổ laxative) vì thế sẽ gây tiêu chảy, và đau bụng, có đôi khi gây ra ói mửa.
2. Những loại vi trùng đã có sẵn ở thành ruột sẽ dùng lượng Lactose bị ứ đọng như một chất xúc tác để tạo ra hơi (gas) vì thế bệnh nhân sẽ đánh rắm (flatulence) và cảm thấy khó tiêu, đầy hơi, hay sôi bụng.
3. Ngoài ra, bệnh nhân cũng sẽ thấy những triệu chứng như bị mất nước, mất khoáng chất, mệt mỏi, khó chịu, hầu hết những triệu chứng này thường đi kèm với tiêu chảy gây ra.
4. Bệnh nhân cũng nên phân biệt giữa bị dị ứng với sữa (milk allergy) với chứng không hợp Lactose (Lactose intolerance): khi bị dị ứng sữa, bệnh nhân thường ói mửa (triệu chứng thường không có ở chứng không hợp Lactose), đi tiêu chảy ra máu, bị sưng người hay các khớp xương, và cảm thấy khó thở. Nếu bệnh nhân thấy những triệu chứng này phải lập tức được đi gặp bác sĩ ngay.
Cách định bệnh:
Bác sĩ hay Dược Sĩ có thể chẩn bệnh bằng cách hỏi bệnh nhân những triệu chứng gì xảy ra sau khi uống sữa và bao lâu thì những triệu chứng này xảy ra sau khi uống sữa. Tùy theo trường hợp mỗi người thời gian các triệu chứng xảy ra nhanh chậm tùy theo. Ngoài ra, vì lượng Lactose không tiêu thụ sẽ lên men fermentation) và sẽ thải Hydrogen, vì thế Bác sĩ có thể đo lượng Hydrogen qua hơi thở để định bệnh. Sau cùng, là phương pháp cắt mẫu thử (biopsy) để định bệnh.
Cách chữa trị:
Thay đổi cách ăn uống:
Thông thường, một người bị chứng không hợp Lactose có thể uống khoảng 100ml-200ml sữa (chứa khoảng 5g-10g Lactose) mà vẫn không có triệu chứng gì, điều này là điểm phân biệt với dị ứng sữa (milk allergy) và chứng không hợp Lactose (Lactose intolerance), vì với dị ứng sữa, chỉ cần uống một chút sữa cũng có thể gây thiệt mạng. Ngoài ra, những loại sữa khác nhau cũng gây ra những triệu chứng nặng nhẹ khác nhau, như sữa không béo (skim milk) sẽ gây những triệu chứng trầm trọng hơn so với sữa có nhiều chất béo (whole milk), hay sữa có Chocolate sẽ gây ra triệu chứng nhẹ hơn so với sữa không có Chocolate. Cũng có một nghiên cứu cho thấy, uống sữa với loại corn flakes sẽ làm giảm những triệu chứng của chứng không hợp Lactose hoàn toàn. Tuy nhiên, cách tốt nhất là nên tránh hoặc giảm các loại sữa hay phó mát (cheese), các loại thức ăn có chứa sữa như các loại salad dressing, chip dip, bơ (butter), nên đọc kỹ các nhãn hiệu trước khi ăn để xem nó có chứa Lactose hay các loại tương tự như milk sugars, casein, caseinate, whey, non-fat dry milk solidsõ. Hoặc nên uống các loại sữa không có Lactose như lactose-free milk, lactose reduced milk, vì sữa rất cần cho cơ thể để cung cấp calcium và riboflavin cho cơ thể, vì thế những loại sữa đặc biệt này sẽ chứa rất nhiều lượng Calcium và Riboflavin cũng như các Vitamin khác cần thiết cho cơ thể.
Uống lactase:
Có thể uống các Lactase trước khi uống sữa. Các loại Lactase được bán không cần toa tại các tiệm thuốc, có dạng thuốc nước hay dạng viên con nhộng hay dạng viên. Với dạng Lactase nước, có thể bỏ thắng vào sữa trước khi uống (liều lượng 4 giọt (drops) vào trong 1 quart sữa), lắc đều và bỏ vào tủ lạnh. Sau 24 tiếng đồng hồ, Lactase sẽ biến hóa Lactose có trong sữa thành một dạng đường khác, và vì thế sữa đó uống vào sẽ không gây ra triệu chứng gì. Tuy nhiên, khi bỏ Lactase vào sữa sẽ gây sữa ngọt hơn bình thường vì Lactose được biến hóa thành một dạng đường ngọt hơn Lactose.
Lactase dạng viên hay viên con nhộng (capsule) nên uống ngay trước khi uống sữa hay các loại thức ăn có chứa sữa.
Kết luận:
Hy vọng với bài viết này sẽ cung cấp cho quý vị đọc giả những kiến thức căn bản để có thể phân biệt được sự khác nhau với dị ứng với sữa và chứng không hợp với Lactose, và sẽ không có cảnh “Tào Tháo rượt” sau khi uống sữa, và đừng vì thế mà quá “sợ” sữa để không uống sữa vì sữa rất cần thiết cho cơ thể. “Milk does your body good”.
Bác Sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn, Pharm.D.
Vài Nét Về Tác Giả:
Bác sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn tốt nghiệp Doctor of Pharmacy tại University of Southern California, School of Pharmacy. Nguyên là Assistant Professor về Practice and Clinical Pharmacy. Hiện nay, bác sĩ Hiển đang làm việc tại Regional Medical Center of San Jose, và Santa Clara Valley Medical Center.
Người viết: Bác sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn, Pharm.D.
Có thể, đây là bài viết mà tôi đã loay hoay mãi mới kiếm ra cách dịch từ Lactose Intolerance, trông thì đơn giản nhưng rất khó diễn tả cho đúng nghĩa. Lactose intolerance xin được tạm dịch là cơ thể không hợp với Lactose, vì thế khi uống sữa vào thì bị tiêu chảy, đau bụng. Vậy, không hợp với Lactose là gì? Lactose là gì?
Lactose là một dạng đường (sugar) có trong sữa động vật. Lactose khi vào đến ruột sẽ chia ra thành đường glucose và galactose nhờ vào một diếu tố có tên là Lactase (tên khoa học là Beta-D-galactosidase hay Lactase-phlorizin hydrolase), diếu tố này thường có tại thành của ruột non. Vì thế, không hợp với Lactose (Lactose intolerance) thật ra trong cơ thể chúng ta thiếu diếu tố Lactase để biến hóa Lactose thành ra hai loại đường như đã trình bày trên. Ðã có nhiều người lầm tưởng Latose intolerance là bị dị ứng với sữa (milk allergy), đây là một sai lầm rất lớn vì khi bị dị ứng với đồ ăn, sữa hay bất cứ một loại thuốc nào, hệ miễn nhiễm trong cơ thể chúng ta sẽ bài xích gây ra những phản ứng có thể nguy hiểm vơí tính mạng cho dù chỉ dùng một chút sữa, đồ ăn hay một loại thuốc nào đó.
Ngược lại, Lactose intolerance, không có liên quan gì đến hệ miễn nhiễm của chúng ta, chỉ vì cơ thể chúng ta thiếu Lactase để tiêu hóa Lactose vì thế Lactose sẽ bị tống ra ngoài với dạng tiêu chảy.
Sự thiếu hụt lactase (lactase deficiency):
Trong các loại động vật có vú, lượng Lactase sẽ giảm dần sau thời thơ ấu, chỉ có con người lượng Lactase vẫn giữ nguyên trong suốt cuộc đời. Tuy nhiên, với những người không hợp với Lactose (Latose intolerance) thì lượng Lactase có thể giảm từ lúc 2 tuổi, hay cũng có những người giảm lượng Lactase ở bất cứ lứa tuổi nào.Lượng Lactase thuyên giảm trong một thời gian bao lâu tùy thuộc vào yếu tố di truyền. Và cũng có người bị thuyên giảm lượng Lactase do những bịnh tật hay những cuộc giải phẫu hoặc những thuốc men gây nên như giải phẫu ruột non (small bowel resection), những người bị nhiễm HIV, những người sử dụng thuốc Neomycin, Tetracycline, Kanamycin, Methotrexate, Colchicine trong một thời gian dài hay những người nghiện rượu, cũng có khi do những cơn đi tiêu chảy cấp tính do nhiễm trùng. Tuy nhiên, lượng Lactase có thể trở lại bình thường sau một thời gian nếu ngưng sử dụng các thuốc kể trên, hay những cơn tiêu chảy nhiễm trùng được chữa trị đúng mức.
Những con số thống kê:
Theo thống kê, có khoảng 25% người Mỹ bị chứng không hợp với Lactose (Lactose intolerance) hay có khoảng 7.5 triệu người dân Mỹ bị chứng này, và có khoảng 75% người trên toàn thế giới bị chứng này. Trong đó, có khoảng 15% người da trắng, 45% người Eskimo, 81% người da đen, và 100% người Á Ðông. Và trong số này, có 46% người mắc chứng này từ 50 tuổi trở lên, trong khi chỉ có 25% người ở dưới 50 tuổi. Người ta cũng nhận thấy không có sự khác biệt về giới tính của chứng này, và nếu bố mẹ đều bị chứng này, thì chắc chắc con cái sẽ bị.
Những triệu chứng của chứng không hợp Lactose:
Những triệu chứng của chứng không hợp Lactose được gây ra bởi hai nguyên nhân:
1. Những Lactose không được tiêu hóa sẽ biến thành một dạng thuốc sổ laxative) vì thế sẽ gây tiêu chảy, và đau bụng, có đôi khi gây ra ói mửa.
2. Những loại vi trùng đã có sẵn ở thành ruột sẽ dùng lượng Lactose bị ứ đọng như một chất xúc tác để tạo ra hơi (gas) vì thế bệnh nhân sẽ đánh rắm (flatulence) và cảm thấy khó tiêu, đầy hơi, hay sôi bụng.
3. Ngoài ra, bệnh nhân cũng sẽ thấy những triệu chứng như bị mất nước, mất khoáng chất, mệt mỏi, khó chịu, hầu hết những triệu chứng này thường đi kèm với tiêu chảy gây ra.
4. Bệnh nhân cũng nên phân biệt giữa bị dị ứng với sữa (milk allergy) với chứng không hợp Lactose (Lactose intolerance): khi bị dị ứng sữa, bệnh nhân thường ói mửa (triệu chứng thường không có ở chứng không hợp Lactose), đi tiêu chảy ra máu, bị sưng người hay các khớp xương, và cảm thấy khó thở. Nếu bệnh nhân thấy những triệu chứng này phải lập tức được đi gặp bác sĩ ngay.
Cách định bệnh:
Bác sĩ hay Dược Sĩ có thể chẩn bệnh bằng cách hỏi bệnh nhân những triệu chứng gì xảy ra sau khi uống sữa và bao lâu thì những triệu chứng này xảy ra sau khi uống sữa. Tùy theo trường hợp mỗi người thời gian các triệu chứng xảy ra nhanh chậm tùy theo. Ngoài ra, vì lượng Lactose không tiêu thụ sẽ lên men fermentation) và sẽ thải Hydrogen, vì thế Bác sĩ có thể đo lượng Hydrogen qua hơi thở để định bệnh. Sau cùng, là phương pháp cắt mẫu thử (biopsy) để định bệnh.
Cách chữa trị:
Thay đổi cách ăn uống:
Thông thường, một người bị chứng không hợp Lactose có thể uống khoảng 100ml-200ml sữa (chứa khoảng 5g-10g Lactose) mà vẫn không có triệu chứng gì, điều này là điểm phân biệt với dị ứng sữa (milk allergy) và chứng không hợp Lactose (Lactose intolerance), vì với dị ứng sữa, chỉ cần uống một chút sữa cũng có thể gây thiệt mạng. Ngoài ra, những loại sữa khác nhau cũng gây ra những triệu chứng nặng nhẹ khác nhau, như sữa không béo (skim milk) sẽ gây những triệu chứng trầm trọng hơn so với sữa có nhiều chất béo (whole milk), hay sữa có Chocolate sẽ gây ra triệu chứng nhẹ hơn so với sữa không có Chocolate. Cũng có một nghiên cứu cho thấy, uống sữa với loại corn flakes sẽ làm giảm những triệu chứng của chứng không hợp Lactose hoàn toàn. Tuy nhiên, cách tốt nhất là nên tránh hoặc giảm các loại sữa hay phó mát (cheese), các loại thức ăn có chứa sữa như các loại salad dressing, chip dip, bơ (butter), nên đọc kỹ các nhãn hiệu trước khi ăn để xem nó có chứa Lactose hay các loại tương tự như milk sugars, casein, caseinate, whey, non-fat dry milk solidsõ. Hoặc nên uống các loại sữa không có Lactose như lactose-free milk, lactose reduced milk, vì sữa rất cần cho cơ thể để cung cấp calcium và riboflavin cho cơ thể, vì thế những loại sữa đặc biệt này sẽ chứa rất nhiều lượng Calcium và Riboflavin cũng như các Vitamin khác cần thiết cho cơ thể.
Uống lactase:
Có thể uống các Lactase trước khi uống sữa. Các loại Lactase được bán không cần toa tại các tiệm thuốc, có dạng thuốc nước hay dạng viên con nhộng hay dạng viên. Với dạng Lactase nước, có thể bỏ thắng vào sữa trước khi uống (liều lượng 4 giọt (drops) vào trong 1 quart sữa), lắc đều và bỏ vào tủ lạnh. Sau 24 tiếng đồng hồ, Lactase sẽ biến hóa Lactose có trong sữa thành một dạng đường khác, và vì thế sữa đó uống vào sẽ không gây ra triệu chứng gì. Tuy nhiên, khi bỏ Lactase vào sữa sẽ gây sữa ngọt hơn bình thường vì Lactose được biến hóa thành một dạng đường ngọt hơn Lactose.
Lactase dạng viên hay viên con nhộng (capsule) nên uống ngay trước khi uống sữa hay các loại thức ăn có chứa sữa.
Kết luận:
Hy vọng với bài viết này sẽ cung cấp cho quý vị đọc giả những kiến thức căn bản để có thể phân biệt được sự khác nhau với dị ứng với sữa và chứng không hợp với Lactose, và sẽ không có cảnh “Tào Tháo rượt” sau khi uống sữa, và đừng vì thế mà quá “sợ” sữa để không uống sữa vì sữa rất cần thiết cho cơ thể. “Milk does your body good”.
Bác Sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn, Pharm.D.
Vài Nét Về Tác Giả:
Bác sĩ Hanson Vũ Hiển Nguyễn tốt nghiệp Doctor of Pharmacy tại University of Southern California, School of Pharmacy. Nguyên là Assistant Professor về Practice and Clinical Pharmacy. Hiện nay, bác sĩ Hiển đang làm việc tại Regional Medical Center of San Jose, và Santa Clara Valley Medical Center.
